ختومات قرآنی

متن آیه‌ی مبارکه چنین است:«وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا  وَ لْیَضْرِبْنَ بخُِمُرِهِنَّ عَلىَ‏ جُیُوبهِِنَّ  وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیرِْ أُوْلىِ الْارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلىَ‏ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ  وَ لَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخُْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ  وَ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمُ‏ْ تُفْلِحُونَ» (النور - 31)

ترجمه: و به زنان با ایمان بگو چشم‌هاى خود را (از نگاه هوس‏آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را- جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسرى‏هاى خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود)، و زینت خود را آشکار نسازند مگر براى شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‏کیششان، یا بردگانشان [کنیزانشان‏]، یا افراد سفیه که تمایلى به زن ندارند، یا کودکانى که از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صداى خلخال که برپا دارند به گوش رسد). و همگى بسوى خدا بازگردید اى مؤمنان، تا رستگار شوید!

چنان چه مشهود است حجاب و موارد ضروری رعایت آن برای ممانعت از تحریک شهوت جنسی نامحرم وضع شده است. زن زیباست و زیبایی زینت است و جذبه دارد و جاذبه محرک است. اما قرار نیست که زنان به کالا و عروسکی جهت هوس‌بازی رایگان همه‌ی مردان مبدل گردند و شخصیت و جایگاه انسانی آنها فراموش شده و ارزش آنها فقط به بدن و جسم‌شان باشد. که در این صورت مورد سوء استفاده، ظلم قرار می‌گیرند و به غیر از بروز ناهنجاری‌های اخلاقی و رفتاری فردی، نظام اجتماعی نیز از هم می‌پاش (مانند آمریکا، اروپا و بسیاری از جوامع دیگر).

اما محدوده‌ی این حجاب چیست؟ اگر زن زیبا، جذاب و محرک است، همه وجود، اعضا و جوارحش چنین بوده و زینت است و حتی صدا و لحن او نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد. لذا ضمن آن که حجاب «مستور نمودن زیبایی‌ها از دسترسی و انتفاع همگان» واجب است، قرار نیست که عسر و حرجی بر زن تحمیل شود. لذا فرمود: زینت‌های خود را بپوشانید، مگر آن چه از آنها که ظاهر است.

برخی از روایات این ظاهر را همان «قرص صورت و کف دستان و پاها – بعد از مچ» بیان داشته‌اند و برخی دیگر نیز به سایر زینت‌های ظاهر مثل سورمه یا انگشتر اشاره کرده‌اند.

بدیهی است اگر زنی حجاب کامل را نیز رعایت کند، ممکن است همان اندام او، راه رفتن معمولی او (نه با کرشمه)، صورت و انگشتان او (نه با آرایش)، یا صدای حرف زدن معمولی او (نه با غمزه‌) و ...، نیز زینت و ظاهر باشد که دیگر چاره‌ای از آنها نیست. لذا فرمود: «إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا».

باید توجه نمود که خداوند متعال ضمن آن که فرمان در پوشش قرار دادن «زینت» میدهد، نوع و مصداق زینت را بیان نمی‌نماید. چرا که چنان چه زن از زینت‌های تکوینی (خلقت و بدن) برخوردار است، از زینت‌های تصنعی، مانند انواع لباس‌ها، آرایش‌ها، جواهرات و رفتارها نیز برخوردار می‌گردد. لذا فرمان بر پوشش همه آنها از نامحرم است، مگر آن چه بالاجبار ظاهر است.

«فضیل ابن یسار مى‏گوید: از امام جعفر صادق علیه السّلام جویا شدم: آیا دو بازوى زن از زینت زن است که خداوند در این آیه فرموده است؟ فرمود: آرى، آن چه را که خمار، یعنى روسرى مى‏پوشاند و آن چه که از محل دستبند به بالا باشد از زینت به شمار مى‏رود. 2- زراره مى- گوید: از امام جعفر صادق علیه السّلام راجع به معنى (إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها) جویا شدم. فرمود: زینت ظاهرى از قبیل: سرمه و انگشترى است که زنان از آنها استفاده مى‏کنند- ق- مع تصرف و تلخیص.» (تفسیر آسان، ج‏14، ص: 72)